W jaki sposób rozmawiać z dziećmi i uczniami o wojnie na Ukrainie? Jest to szczególnie ważne w przypadku klas, do których uczęszczają uczniowie z Ukrainy. Wsparcie potrzebne jest również uczniom pochodzenia rosyjskiego, którzy także  są w naszych szkołach. Często są w tej samej klasie, co uczniowie z Ukrainy. Nauczyciel /wychowawca powinien dbać o to, aby podejmować działania w sposób kompetentny, wpisujący się w etykę zawodową. Warto zadbać, aby każdy uczeń w danej klasie czuł się komfortowo. Kluczowe jest okazywanie zrozumienia i szacunku wszystkim uczniom, niezależnie od tego z jakiego kraju pochodzą.

Poniżej przedstawiamy kilka podstawowych wskazówek, które mogą okazać się w tym pomocne.

1. Zachęcaj do dzielenia się emocjami – zapytaj swoje dziecko/uczniów jak się czują? Zachęcaj do wypowiadania się na ten temat. Warto „zaopiekować się” i zaakceptować każdą emocję, ponieważ te spychane, wracają w postaci różnych objawów somatycznych. Nazwanie i wyrażenie trudnych emocji pozwoli je oswoić , lepiej zrozumieć, a także poczuć się wspólnotą w tych przeżyciach. Wspierające jest także podzielenie się tym, że i my doświadczamy tak trudnych emocji. Warto na to, jako rodzic, poświęcić czas, a w przypadku pracy z uczniami nawet całą lekcję. Jest też szczególnie ważne, by uczniowie z Ukrainy (jeśli są w naszej klasie) mieli możliwość porozmawiania o swoich uczuciach i podzielenia się swoimi przeżyciami. Ze szczególną troską należy zadbać o to, żeby doświadczyli oni wsparcia i solidarności. Jeśli zechcą mogą opowiedzieć, jak wygląda sytuacja z ich punktu widzenia oraz podzielić się swoimi doświadczeniami i przemyśleniami z resztą klasy. Czasem może to być dla nich zbyt trudne na forum. Wtedy należy porozmawiać o tym, jak się czują, czy czegoś potrzebują na osobności, a resztę klasy poprosić o okazywanie im troski i wsparcia.
2. Silne emocje sprawiają, że jesteśmy podatni na uleganie panice i bezkrytyczne przyjmowanie informacji – warto zwrócić na to uwagę, nie ulegać panice i weryfikować informacje pojawiające się w mediach. Część z nich jest nieprawdziwa. Należy więc opierać się na sprawdzonych źródłach informacji. Przez silny lęk mamy też tendencję do zniekształcania myślenia i przewidywania „czarnych scenariuszy”. Warto ograniczyć oglądanie kanałów informacyjnych, emanujących obrazami wojny. To, co widzimy w telewizji jest często tak trudne – bombardowania, walki,  cierpienia ludzi, nawet dla nas dorosłych. Natomiast dzieci nie są w stanie tego wcale przetworzyć. Jeżeli zaobserwujemy, że jakieś treści je poruszyły, poświęćmy czas i wspólnie uporządkujmy myśli oraz uczucia.
3. Dbaj o czas na rozmowę i twórz do tego przestrzeń  - ważne jest, by  w rozmowie z dziećmi i młodzieżą nazwać, co się dzieje wokół nas, dbając o to by język był dostosowany do wieku dziecka/młodzieży. Warto też w rozmowie poruszać tylko fakty, na które nasz rozmówca jest gotowy. Udawanie, że „nic się nie dzieje”, może tylko wzmagać niepokój. Pomocne mogą być pytania: co o tym wiesz/wiecie? Co myślisz/myślicie? Czym się martwisz/martwicie?
   Dawanie przestrzeni do rozmowy, a także sama rozmowa powinna odbywać się przy jednoczesnym zapewnieniu maksimum bezpieczeństwa i stabilności.
4. Zachęcaj do podejmowania wspólnych działań - warto wspólnie z dziećmi/młodzieżą zastanowić się nad tym, co można zrobić w takiej sytuacji? jakie zainicjować, a w jakie włączyć się działania? co w tej sytuacji można zrobić jako klasa? Jeśli rozmawiamy z własnym dzieckiem – co w tej sytuacji możemy zrobić jako rodzina? Jakiej konkretnej pomocy możemy udzielić? Nasi rozmówcy mogą mówić o empatyzowaniu z mieszkankami i mieszkańcami Ukrainy, a także osobami tego pochodzenia, które mieszkają w okolicy lub chodzą do ich szkoły czy klasy. Warto porozmawiać o tym, jak można wyrazić te przeżycia w prostych gestach solidarności, np. poprzez powieszenie flagi lub posty na Facebooku. Takie gesty nie zmieniają sytuacji, ale są bardzo ważne dla tych, którzy padli ofiarą napaści.
5. Normalność, zwyczajność, rutyna - wtedy, gdy jest trudno, potrzebujemy też zatroszczyć się o zwyczajność, codzienność i toczyć zwyczajne życie. Warto więc pamiętać o prowadzeniu normalnego życia - pracy, nauki, odpoczynku, zadbaniu o siebie, wysypianiu się, prowadzeniu aktywności fizycznej, byciu razem, wspieraniu się i dobrym odżywianiu.
6. Warto być uważnym na zmiany w zachowaniu naszych dzieci/uczniów.  Jeśli reakcja dziecka/ucznia jest skrajna, np. ma obsesję na punkcie broni, jest bardzo niespokojne, przerażone, wycofane, wykazuje zaburzenia snu i odżywiania, być może trzeba będzie poszukać profesjonalnej pomocy.

Oprac. Agnieszka Kośkiewicz

psycholog

Poradnia Psychologiczno-Pedagogiczna w Bychawie

na podst.: Wojna w Ukrainie. Jak rozmawiać o niej z dziećmi i młodzieżą? Centrum Edukacji Europejskiej